ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹՅՈՒՆ
ՄԻԵԴ նախադեպային իրավունքի տեղեկագրեր
ՄԻԵԴ նախադեպային իրավունքի տեղեկագիր 2
ՄԱՐԴՈՒ ԻՐԱՎՈՒՆՔՆԵՐԻ
ԵՎՐՈՊԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ
ՆԱԽԱԴԵՊԱՅԻՆ ԻՐԱՎՈՒՆՔԻ
ՏԵՂԵԿԱԳԻՐ
2
Անձնական տվյալների
պաշտպանությունը
ՄԻԵԴ նախադեպային իրավունքի տեղեկագիր 1
Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի նախադեպային
իրավունքի տեղեկագիրը 1 պատրաստվել է Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանում Հայաստանի Հանրապետության ներկայացուցչի գրասենյակի կողմից
Արդարադատության միջազգային դատարանի որոշումներ
2023 ԹՎԱԿԱՆԻ ՆՈՅԵՄԲԵՐԻ 17 ԿԱՐԳԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆ
AD HOC (ԺԱՄԱՆԱԿԱՎՈՐ) ԴԱՏԱՎՈՐ ԿՈՐՈՄԱՅԻ ՉՀԱՄԸՆԿՆՈՂ ԿԱՐԾԻՔԸ
Պաշտոնական փաստաթղթեր
Դատարանի կանոնակարգ
Փաստաթուղթն ամրագրում է Եվրոպական դատարանի ընթացակարգային կաննոնները, մասնավորապես՝ Դատարանի կազմի, գործունեության կարգի, ինչպես նաև ընթացակարգի վերաբերյալ ընդհանուր և հատուկ կանոններ:
Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության կոնվենցիա
Եվրոպական կոնվենցիան ուժի մեջ է մտել 1953թ.-ին: Այն առաջին միջազգային փաստաթուղթն էր, որը Մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագրում ամրագրված իրավունքները դարձրեց պարտադիր:
ՔՔԻՄ դաշնագրի կամընտիր արձանագրություն
Կամընտիր արձանագրությունն ամրագրում է անհատի՝ Դաշնագրով երաշխավորված իրավունքների խախտման համար ՄԱԿ-ի Մարդու իրավունքների հանձնաժողովին անհատական բողոք ներկայացնելու իրավունքը և մեխանիզմները:
Քաղաքացիական և քաղաքական իրավունքների մասին միջազգային դաշնագիր
Դաշնագիրը մարդու իրավունքների մասին կարևորագույն միջազգային պայմանագրերից է, համաձայն որի անդամ պետությունները պարտավորվում են հարգել անհատի քաղաքացիական ու քաղաքական իրավունքները և միջոցներ ձեռարկել դրանք պաշտպանելու համար:
ԽԿԿ չափանիշներ
Փաստաթուղթը, ի թիվս այլոց, անդրադառնում է ոստիկանությունում արգելանքի տակ պահելու, բանտարկության, հոգեբուժական հաստատությունների, ներգաղթողների, անչափահասների և կանանց ազատազրկման, ինչպես նաև այլ հիմնահարցերին:
Իզմիրի հռչակագիր
2011 թվականին ընդունված Իզմիրի հռչակագիրը երկրորդ փաստաթուղթն էր, որում անդրադարձ կատարվեց Եվրոպական դատարանի համակարգի բարեփոխմանն ուղղված մարտահրավերներին:
Ինտերլակենի հռչակագրի գործողությունների ծրագրի ներդրում
Փաստաթուղթը ներկայացնում է Դատարանի վճիռների և որոշումների կատարման վերահսկողության երկաստիճան համակարգի ներդրման և կատարման գործընթացի վերահսկման արդյունավետության և թափանցիկության վերաբերյալ առաջարկներ:
ՔՔԻՄ դաշնագրի 2-րդ կամընտիր արձանագրություն
Արձանագարությունն արգելում է մահապատժի կիրառումը: Սակայն պետությունները, վերապահում անելու ուժով, կարող են մահապատիժ կիրառել պատերազմի ժամանակ կատարված առանձնակի ծանր ռազմական հանցագործությունների համար:
Բրայթոնի հռչակագիր
Լինելով ՄԻԵԴ ապագայի վերաբերյալ 3-րդ փաստաթուղթը՝ հռչակագիրը վերահաստատեց անդամ պետությունների հավատարմությունը կոնվենցիոն համակարգին և Դատարանի ու նրանց՝ ՄԻԵԴ վճիռների արդյունավետ կատարման համապարտ
Ինտերլակենի հռչակագիր
2010 թվականին Ինտերլակենում ընդունված այս փաստաթուղթը առաջինն էր Եվրոպական դատարանի ապագայի վերաբերյալ: Այն վերահաստատեց պետությունների հավատարմությունը կոնվենցիոն համակարգին և նոր թափ հաղորդեց բարեփոխումների
Բրյուսելի հռչակագիր
2015 թվականին ընդունված այս հռչակագիրը 4-րդն է ՄԻԵԴ համակարգի բարեփոխումների շարքում: Վերահաստատելով Ինտերլակենի, Իզմիրի և Բրայթոնի սկզբունքները՝ այն ուղղված է ՄԻԵԴ վճիռների արագ և արդյունավետ կատարմանը:
Եվրոպական կոնվենցիայի և դրան կից Արձանագրությունների վերաբերյալ ձեռնարկներ և ուղեցույցներ
Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարան. հարցեր և պատասխաններ
Գրքույկն ընդհանուր տեղեկություններ է պարունակում Դատարանի աշխատակարգի մասին: Ավելի մանրամասն տեղեկությունների համար, ծանոթացե՛ք Դատարանի կայքում տեղադրված փաստաթղթերին, մասնավորապես՝
Եվրոպական կոնվենցիայի և կից արձանագրությունների ընտրված հոդվածների
Ուսումնական նպատակներով կազմված այս գրքույկը պարզեցված ձևով ներկայացնում է Կոնվենցիայի որոշ հոդվածներ: Գրքույկը կազմվել է «Ամնեսթի ինթերնեյշընըլ»-ի պատրաստած Մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագրի պարզեցված տարբերակի
Դատարանը համառոտ
«Դատարանը համառոտ» բրոշյուրը պարունակում է համառոտ տեղեկություն Դատարանի և նրա պատմության առանցքային տարեթվերի, ինչպես նաև Կոնվենցիայի և վերջինիս երաշխիքների և արգելքների մասին:
Եվրոպական դատարան ներկայացվող Ձեր գանգատը
Դատարանի կողմից գործի քննության տարբեր փուլերը նկարագրող այս գրքույկը նախատեսված է պատասխանելու դիմումատուների հիմնական հարցերին՝ հատկապես գանգատը Եվրոպական Դատարան ներկայացնելուց հետո:
Եվրոպական դատարանը 50 հարցում
Փաստաթուղթն ընդհանուր տեղեկություններ է տրամադրում ՄԻԵԴ աշխատանքի վերաբերյալ: Այն անդրադառնում է Կոնվենցիայով ամրագրված իրավունքներին, ներպետական դատարանների համար Կոնվենցիայի նշանակությանը և այլն:
ՄԻԵԿ-ը և հասարակական կարգի ոստիկանական պահպանությունը
Ձեռնարկը կազմվել է Եվրոպական կոնվենցիայի, Եվրոպական դատարանի՝ 3-րդ հոդվածի վերաբերյալ նախադեպային իրավունքի, ինչպես նաև Խոշտանգումների կանխարգելման եվրոպական կոմիտեի և այլ չափանիշների հիման վրա:
Կրոնի ազատության վերաբերյալ գործերով Դատարանի նախադեպային իրավունքը
Հետազոտությունն անդրադառնում է կրոնի ազատության և վերջինիս պաշտպանության շրջանակներին: Փաստաթղթի կարևորությունը պայմանավորված է վերջին տասը տարիներին 9-րդ հոդվածի վերաբերյալ Եվրոպական դատարանի քննած գործերի թվի շարունակական
Ուսումնասիրություն ընդունելիության չափանիշի վերաբերյալ
Ձեռնարկն անդրադառնում է 35-րդ հոդվածի 3-րդ կետի «բ» ենթակետով սահմանված ընդունելիության նոր չափանիշի վերաբերյալ Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի նախադեպային իրավունքով ամրագրված սկզբունքներին:
Եվրոպական կոնվենցիայով ամրագրված պոզիտիվ պարտականությունները
Ուղեցույցը, ի թիվս այլոց, անդրադառնում է ՄԻԵԿ ընդհանուր խնդիրներին, Կոնվենցիայով երաշխավորված իրավունքների պաշտպանությանը, ինչպես նաև դատավարական երաշխիքներից բխող պոզիտիվ պարտականություններին:
Ներպետական իրավական պաշտպանության միջոցների հաջող կիրառության ուղեցույց
Ձեռնարկն անդրադառնում է արդյունավետ միջոցի ընդհանուր հատկանիշներին, անհատական միջոցների հատուկ հատկանիշներին, ներպետական ընդհանուր միջոցներին և ազգային դատարանների կողմից Կոնվենցիայի կիրառելիության անհրաժեշտությանը:
Արդար դատաքննության իրավունք
Ձեռնարկն ընթերցողին ներկայացնում է այն պահանջները, որոնց պահպանմամբ միայն ներպետական ատյաններում անցկացված դատաքննությունը կհամարվի Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածով սահմանված պարտականություններին
Եվրոպական կոնվենցիայով երաշխավորվող արդար դատաքննության իրավունք
Ձեռնարկը ներառում է Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի վերաբերյալ ՄԻԵԴ ընդարձակ նախադեպային իրավունքից բխող սկզբունքները: Փաստաթղթում ուսումնասիրվում են արդար դատաքննության իրավունքի բովանդակությունը և վերջինիս առանձնահատկությունները:
Կոնվենցիայով երաշխավորված սեփականության իրավունքը
Ձեռնարկն անդրադառնում է սեփականության իրավունքի բովանդակությանը, թույլատրելի սահմանափակումներին և Կոնվենցիայով սահմանված այլ իրավունքների հետ այս իրավունքի հարաբերակցությանը:
Կոնվենցիայի թիվ 1 Արձանագրության 1-ին հոդվածի կիրառության ուղեցույց
Ձեռնարկն անդրադառնում է Կոնվենցիայով երաշխավորված սեփականության իրավունքի վերաբերյալ ՄԻԵԴ կայացրած առավել կարևոր վճիռներին: Այն պարզաբանում է սեփականության իրավունքի շրջանակը և վերլուծում այս իրավունքի երեք կանոնները:
Կոնվենցիայի 10-րդ հոդվածի կիրառության ուղեցույց
Ձեռնարկը ներկայացնում է Եվրոպական կոնվենցիայի 10-րդ հոդվածի կիրառման տիրույթը՝ խոսքի ազատության պաշտպանությունը և հնարավոր սահմանափակումները, այդ իրավունքին առնչվող հատուկ հարցերի վերաբերյալ ՄԻԵԴ իրավասությունը:
Ընդունելիության չափանիշների վերաբերյալ գործնական ուղեցույց
Ուղեցույցը նկարագրում է այն պայմանները, որոնց պետք է համապատասխանի Դատարան ներկայացվող գանգատը: Եվրոպական կոնվենցիան կիրառողներին, պոտենցիալ դիմումատուներին խորհուրդ է տրվում նախքան գանգատ ներկայացնելը ուսումնասիրել այն:
Ձեռնարկ կոնվենցիայով երաշխավորված մտքի, խղճի և կրոնի ազատության պաշտպանության մասին
Ձեռնարկը վերլուծում է մտքի, խղճի և կրոնի ազատության իրավունքի շրջանակներն ու բովանդակությունը՝ Կոնվենցիայի 9-րդ հոդվածով ամրագրված երաշխիքների համաձայն, ինչպես նաև բովանդակում տեղեկություններ թույլատրելի սահմանափակումների վերաբերյալ:
Կոնվենցիայով երաշխավորված անձնական և ընտանեկան կյանքի պաշտպանության իրավունք
Ձեռնարկը ներկայացնում է Եվրոպական կոնվենցիայի 8-րդ հոդվածի կիրառման տիրույթը՝ գործող իրավաբանների համար հանդիսանալով Կոնվենցիայի և Եվրոպական դատարանի նախադեպային իրավունքի վերաբերյալ պիտանի գործիք:
Ուղեցույց Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի վերաբերյալ. Արդար դատաքննության իրավունք (քաղաքացիաիրավական ոլորտ)
Ուղեցույցը բովանդակում է տեղեկություններ «քաղաքացիական իրավունքներ և պարտականություններ» հասկացության վերաբերյալ: Ուղեցույցում բացահայտվում է արդար դատաքննության իրավունքի քաղաքացիաիրավական բնույթը: Դրանում կարելի է գտնել տեղեկություններ դատարանի մատչելիության, 6-րդ հոդվածով սահմանված ինստիտուցիոնալ և ընթացակարգային պահանջների մասին և այլն:
Ուղեցույց Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի վերաբերյալ. Արդար դատաքննության իրավունք (քրեաիրավական ոլորտ)
Ուղեցույցն անդրադառնում է «քրեական մեղադրանք» հասկացությանը և կիրառության շրջանակին, դատարանի մատչելիության իրավունքին, անմեղության կանխավարկածին, պաշտպանության իրավունքի առանձնահատկություններին:
Ուղեցույց Կոնվենցիայի 5-րդ հոդվածի վերաբերյալ
Ուղեցույցն անդրադառնում է 5-րդ հոդվածի կիրառության շրջանակին, նախնական կալանքին, կալանքի օրինականությանը և առանձնահատկություններին, ազատազրկված անձանց իրավունքների ապահովման երաշխիքներին և այլն:
Ուղեցույց Կոնվենցիայի 4-րդ հոդվածի վերաբերյալ
Ուղեցույցը վերլուծում է «ստրկություն» և «հարկադիր աշխատանք» հասկացությունները, ընդհանուր արգելքից բխող սահմանափակումները (օրինակ՝ աշխատանք ազատազրկման վայրում), ինչպես նաև կոնվենցիոն իմաստով մարդկանց թրաֆիքինգը:
Ձեռնարկ Եվրոպական կոնվենցիայի 3-րդ հոդվածի կիրառության վերաբերյալ
Ձեռնարկն անդրադառնում է խոշտանգման, անմարդկային կամ արժանապատվությունը նվաստացնող վերաբերմունքին, պետության պոզիտիվ և նեգատիվ պարտականություններին՝ հիմնվելով ՄԻԵԴ-ի մեկնաբանությունների և նախադեպային իրավունքի վրա:
Ձեռնարկ Եվրոպական կոնվենցիայի 2-րդ հոդվածի կիրառության վերաբերյալ
Ձեռնարկն անդրադառնում է կյանքի իրավունքի պաշտպանությանը: Զուգահեռներ են տարվում նաև առանձին հոդվածների հետ, օրինակ՝ 2-րդ հոդվածի 1-ին կետի և Կոնվենցիային կից թիվ 6 և 13 Արձանագրությունների միջև՝ կապված մահապատժի հետ:
Իրավունքները և ազատությունները գործնականում
Այս տեսական և գործնական նշանակություն ուսուցողական նյութերը գործուն միջոց են օգնելու ուսուցիչներին իրազեկել իրենց աշակերտներին մարդու իրավունքների մասին:
ՄԻԵԴ չափանիշների ներդնման գործընթացում Խորհրդարանների դերը
Այս փաստաթուղթը նկարագրում է, թե ինչպես են մի շարք ազգային խորհրդարաններ կիրառում մարդու իրավունքների եվրոպական չափանիշները, ինչպես նաև կատարում Եվրոպական դատարանի վճիռները:
Համառոտ ուղեցույց Եվրոպական դատարան գանգատ ներկայացնողների համար
Այս փաստաթուղթը համառոտ ուղեցույց է Եվրոպական կոնվենցիայով պաշտպանվող իրավունքների և Եվրոպական դատարանի գործունեության վերաբերյալ: Այն բացատրում է, թե ինչ գանգատներ է հնարավոր ներկայացնել Եվրոպական դատարան և ինչպես:
Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի վճիռների կատարումը
Նախարարների կոմիտեի CM/REC (2008)2 հանձնարարականը
ԵԽ նախարարների կոմիտեի այս փաստաթուղթն ամրագրում է անդամ պետություններին հասցեագրված հանձնարարականներ՝ ուղղված ներպետական մակարդակում վճիռների կատարման գործընթացի արդյունավետ և արագ կազմակերպմանը:
Գործողությունների ծրագրեր և հաշվետվություններ կազմելու ուղեցույց
Երբ Դատարանի վերջնական վճիռը փոխանցվում է Նախարարների կոմիտե, պատասխանող պետությունը տեղեկացնում է Կոմիտեին արդարացի փոխհատուցման վճարմանն ուղղված, իսկ անհրաժեշտության դեպքում, անհատական և ընդհանուր միջոցառումների մասին:
Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի վճիռների կատարում
Կոնվենցիայի խախտում արձանագրող վճիռները պարտադիր են պետության համար և ենթակա են կատարման:Վճիռների կատարումը վերահսկվում է ԵԽ նախարարների կոմիտեի կողմից: Վճիռների կատարման մեխանիզմներին կարող եք ծանոթանալ այս փաստաթղթում:
Եվրոպական դատարանը.հարցեր և պատասխաններ իրավաբանների համար
Ձեռնարկը տրամադրում է գործնական խորհուրդներ ՄԻԵԴ դիմել ցանկացող իրավաբաններին՝ մինչև Դատարան դիմելը, Դատարան դիմելու և Դատարանի վճիռների և որոշումների կատարման փուլերի մասին:
Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի վճիռների կատարումը
Ձեռնարկը ներկայացնում է Դատարանի վճիռների կատարման համար պետությունների ձեռնարկած անհատական և ընդհանուր միջոցառումները, և այդ գործընթացի նկատմամբ Նախարարների կոմիտեի վերահսկիչ դերը:
Տեղեկատվական թերթիկներ
Միակողմանի հայտարարություն. քաղաքականություն և պրակտիկա
Բարեկամական կարգավորմամբ համաձայնության չգալու դեպքում պատասխանող պետությունը կարող է հանդես գալ միակողմանի հայտարարությամբ՝ ճանաչելով Կոնվենցիայի խախտումը և դիմումատուին առաջարկելով փոխհատուցում:
Դատարանի՝ գործերի քննության առաջնահերթության քաղաքականությունը
Փաստաթուղթն անդրադառնում է Դատարանի՝ 2009թ.-ին որդեգրած գործերի քննության հերթականության նոր քաղաքականությանը, համաձայն որի հերթականությունը որոշվում է բարձրացված խնդիրների կարևորությամբ և հրատապությամբ:
Պիլոտային վճիռների կայացման ընթացակարգը
Պիլոտային վճիռների կայացման ընթացակարգը Դատարանի կողմից ներդրվել է որպես միևնույն համակարգային խնդրին վերաբերող գանգատների քննության միջոց: Այս տեղեկատվական ցուցումի նպատակն է ներկայացնել այդ ընթացակարգը:
Գործնական ցուցումներ. ժամանակավոր միջոցառում կիրառելու դիմում
Դատարանի կանոնակարգի 39-րդ հոդվածի համաձայն ժամանակավոր միջոցառում կիրառելու դիմում Դատարան ներկայացնող դիմումատուները պետք է գործեն այս փաստաթղթի պահանջներին համապատասխան:
Ժամանակավոր միջոցառումներ. (տեղեկատվական թերթիկ)
Այս տեղեկատվական թերթիկը տեղեկություն է տրամադրում ժամանակավոր միջոցառումների գործողության ոլորտի վերաբերյալ՝ օրինակ բերելով որոշ գործեր Դատարանի նախադեպային իրավունքից:
Ժամանակավոր միջոցառումներ. (ընդհանուր բնութագիր)
Մինչև գանգատով որոշում կայացնելը, ՄԻԵԴ-ը կարող է որոշել, որ պատասխանող պետությունը պետք է ձեռնարկի ժամանակավոր միջոցառումներ: Փաստաթուղթը նկարագրում է, թե ինչ է ժամանակավոր միջոցառումը և որ դեպքում է այն կիրառվում:
Խոշտանգումների և անմարդկային կամ արժանապատվությունը նվաստացնող վերաբերմունքի կամ պատժի կանխարգելման եվրոպական կոմիտեի (ԽԿԿ) զեկույցներ
22-րդ Ընդհանուր զեկույց
Խոշտանգումների և անմարդկային կամ արժանապատվությունը նվաստացնող վերաբերմունքի կամ պատժի կանխարգելման եվրոպական կոմիտեի 22-րդ Ընդհանուր զեկույց (1 օգոստոսի, 2011թ. - 31 հուլիսի, 2012թ.):
23-րդ Ընդհանուր զեկույց
Խոշտանգումների և անմարդկային կամ արժանապատվությունը նվաստացնող վերաբերմունքի կամ պատժի կանխարգելման եվրոպական կոմիտեի 23-րդ Ընդհանուր զեկույց (1 օգոստոսի, 2012թ. - 31 հուլիսի, 2013թ.)
24-րդ Ընդհանուր զեկույց
Խոշտանգումների և անմարդկային կամ արժանապատվությունը նվաստացնող վերաբերմունքի կամ պատժի կանխարգելման եվրոպական կոմիտեի 24-րդ Ընդհանուր զեկույց (1 օգոստոսի, 2013թ. - 31 դեկտեմբերի, 2014թ.):
