Գևորգ Կոստանյան. «Հարցազրույց»

Առաջինի եթերում «Հարցազրույցն» է, ինչպես գիտեք,Հայաստանը արդեն 10 տարի է անդամակցում է Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանին: Հենց այս առիթով դեկտեմբերի 15-ինեկող երկուշաբթիԵրևանում կհրավիրվի Մարդու իրավունքների եվրոպական չափանիշների և մարդու իրավունքների արդյունավետ պաշտպանության ապահովման թեմայով միջազգային գիտաժողով: Բավականին ներկայացուցչական կազմով, այդ թվումհյուրեր արտերկրից:

Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանում Հայաստանի կառավարության լիազոր ներկայացուցիչ, հանրապետության գլխավոր դատախազ` Գևորգ Կոստանյան, բարև Ձեզ:

-Բարև Ձեզ:

Մենք այսօր թեմատիկ զրույց ենք վարելու, բայց մինչ այդ թեմատիկ զրույցին անցնելը, ես չեմ կարող չճշտել Ձեր վերաբերմունքը վերջին օրերին տեղի ունեցած դեպքերի առնչությամբ, մասնավորաբար, Արամ Մանուկյանի` պատգամավորի հետ պատահած դեպքի առնչությամբ:

-Դա, բնականաբար, խիստ դատապարտելի է և ես վստահ եմ, նաև պաշտոնի բերումով վստահեցնում եմ, որ արվում է ամեն ինչ, այսինքն` և՛ օպերատիվ հետախուզական, և՛ քննչական անհրաժեշտ բոլոր գործողությունները ձեռնարկվում են` և պատշաճ մակարդակի են ձեռնարկվում, և ես համոզմունք ունեմ, որ բոլոր դեպքերում մեղավորները կհայտնաբերվեն և պատասխանատվության կենթարկվեն: Որովհետև դա ոչ միայն պետության, ոչ միայն անձին ուղղված հանցագործություն է, այլ պաշտոնատար անձի, պատգամավորի նկատմամբ ոտնձգությունը շատ ավելի ծանր վերաբերմունք է և ուղիղ հարված է պետությանը և պետության հեղինակությանը:

10-րդ հոբելյանական…10 տարիարդեն անդամակցում եք Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանին, հոբելյանական առիթով եք հավաքվում, ուզում եմ հարցնել. առիթը պարզապես հոբելյանակա՞ն է, թե՞ կունենա այս համաժողովը նաև գործնական նշանակություն:

-Ավելի շատ հոբելյանական է, ինչու՞, որովհետև մենք ուզում ենք ամփոփենք, այդ թվում` եվրոպայի խորհրդի պատկան մարմինների մասնակցությամբ, ամփոփենք այս 10 տարիների ընթացքում Եվրոպական դատարանում Հայաստանի վերաբերյալ գործերի քննության ամբողջ ընթացքը, արդյունքները, որոնք մենք ակնկալում էինք և ունենք փաստացիորեն և, բնականաբար, այդ ամբողջը իր հերթին կհանգեցնի նրան, որ մենք, ըստ էության, կնախանշենք այն ուղղությունները, որոնք մենք պետք է այսուհետև ձեռնամուխ լինենք այդ հարաբերությունների մեջ: Սա է հիմնական ուղղությունը:

Այսինքն` դատարանի հետ մեր աշխատանքն արդյունավե՞տ եք գնահատում:

-Ես կարծում եմ արդյունավետ է, որովհետև արդյունավետությունը ընդհանրապես` դատարանի հետ աշխատանքի և կառավարության լիազոր ներկայացուցչի ինստիտուտի, ըստ էության, 2 ուղղությամբ կարող ենք չափել: Չափման առաջին միավորը` դա դասական փաստաբանական գործառույթի տեսակետից` ինչպես կարելի է մեկնաբանել գործունեության արդյունավետությունը:

Քանի դատ, քանի վճիռ:

-Քանի դատ, քանի վճիռ, ինչքանը` բարեհաջող, ինչքանը` ոչ, և երկրորդ` թե այդ ամբողջը հանգեցրե՞լ է արդյոք երկրում մարդու իրավունքների զարգացման և մարդու իրավունքների պաշտպանության մեխանիզմների ավելի արդյունավետ դարձնելուն: Այսինքն` երկու կոմպոնենտ կարող ենք մենք բերել այս առումով, առաջին տեսակետից եթե վերցնենք, այսինքն` զուտ փաստաբանական տեսակետից, ես կարծում եմ, որ ինքնին թվերը կարող են որոշակի հետևությունների հիմք հանդիսանալ, որովհետև դասական իմաստով ես հանդիսանում եմ, այսինքն` կառավարության լիազոր ներկայացուցիչը հանդիսանում է պետության փաստաբանը Եվրոպական դատարանում, քաղաքացին ընդդեմ պետության հայց է ներկայացնում և ես պաշտպանում եմ պետության շահերը, պետության փաստաբանն եմ հանդիսանում, և այդ տեսակետից կարող ենք երկու ուղղություն նաև վերցնել, այսինքն` պաշտպանում ես խախտում ճանաչելու կամ խախտման ճանաչումը հերքելու շուրջ կոնկրետ հայցի առնչությամբ, և երկրորդ` ինչքան փոխհատուցում պետք է տրվի պետության կողմից, այսինքն` ֆինանսական ուղղությունը ևս պետք է հաշվի առնենք: Առաջին կոմպոնենտի առումով կարող եմ ընդամենը մեկ քանի համադրություն անցկացնել, տեսեք. 10 տարվա ընթացքում Հայաստանի դեմ ներկայացվել է շուրջ 2000 հայց և միայն 49 գործերով է դատարանը ճանաչել…դատարանը վճիռներ կայացրել և շուրջ 120 գործերով դատարանը որոշում է կայացրել անընդունելիության:

Այս վիճակագրությունու՞մ է Ձեր նշած արդյունավետությունը:

-Այո, իմ խորին համոզմամբ այո, որովհետև 2028 հայցերից 1050-ը ի սկզբանե դատարանի կողմից և, այդ թվում` կառավարության առարկությունների արդյունքում, դատարանի կողմից հայցերը մերժվել են և միայն 48 դեպքով է, փաստորեն, արձանագրվել խախտում, այսինքն` ամբողջ դիմումների ծավալի 2.4%-ով ընդամենը մենք ունենք վճիռներ, որոնցով ճանաչվել է մարդու իրավունքների խախտումներ:

Պարոն Կոստանյան , ներողություն , որոշ վիճակագրությամբ կամ որոշակի տեղեկատվության համաձայն` մերգործերը եվրոպական դատարանում

այնքան էլ լավ չեն :

-Ես չգիտեմ էդ ինչ տեղեկատվության մասին է խոսքը…

Ես նկատի ունեմ այն դեպքերը ,  երբ վճիռները ոչ կառավարության օգտին են կայացվել , դուք նշեցիք  48 դեպք ,  երբ Հայաստանի  կառավարությունը

ստիպված է եղել վճարելորոշակի գումար , որոշակի գործերի առնչությամբ :

-Հիմա ես վճարման տեսակետից ևս խոսեմ, նախ, ես բացարձակ չեմ համարում, որ գործերը վատ են, որովհետև մենք կարող ենք նաև համեմատություն անցկացնել նաև այլ երկրների, այդ թվում` մեր հարևան երկրների միջև և վստահ եմ ու նաև վստահեցնում եմ, որ Եվրոպայի խորհրդի համապատասխան պաշտոնյան, երբ որ ամսի 15-ին կներկայանա, ինքը իսկ կխոսի այդ մասին, որը կարծում եմ բոլորի համար համոզիչ և տեսանելի կլինի: Ինչ վերաբերում է գումարային արտահայտությամբ գործերը լավ կամ վատ լինելու հանգամանքին, ապա այս դեպքում ևս ես բացարձակ չեմ համարում, որ մեր գործերը վատ են, օրինակ…

Հյուսիսային պողոտայի դեպքում:

-Օրինակ, հիմա այդ թվում դրան կանդրադառնամ, տեսեք, Եվրոպական դատարանի վճիռներով պահանջվել է, այսինքն` Եվրոպական դատարան ներկայացված հայցերով երկրից պահանջվել է 15 մլն եվրոյի չափով փոխհատուցում, այսինքն` երբ որ մենք վերցնում ենք ամբողջ ծավալը, երկրից` Հայաստանի Հանրապետությունից, մինչև հիմա 15 մլն եվրո փոխհատուցում է պահանջվել և միայն 546 հազար եվրոն է դատարանը ճանաչել փոխհատուցման ենթակա, ընդ որում, այս դեպքում ևս, ես ասեմ, որ երբ որ մենք ստանում ենք հայցը, մի խումբը զբաղվում է տվյալ հայցի վերաբերյալ նյութական իրավունքի խախտման վերաբերյալ Հայաստանի դիրքորոշումը պաշտպանելով, մյուս խումբն ուղղված է ֆինանսական պահանջները, այսինքն` ֆինանսական փոխհատուցման չափը նվազեցնելուն ուղղված և դրա արդյունքում 15 մլն եվրոյի համեմատությամբ մենք այսօր ունենք 546 հազար եվրո փոխհատուցման պարտականություն, որոնց մի մասը վճարվել է, ընդ որում, այս տեսակետից ևս ասեմ, որ այդ ամբողջական գումարը չի որ պետական բյուջեից է վճարվել, որովհետև մասնավորապես Հյուսիսային պողոտայի դեպքում, երբ որ մենք արդեն ունեինք հայցերը, կառուցապատողները, որոնք որ ներգրավված են եղել այդ պետության կարիքների համար գույքերը վերցնելու գործընթացին, իրենք ցանկություն են հայտնել համապատասխան փոխհատուցմանը մասնակցելուն ուղղված և Հյուսիսային պողոտայի գործերով որևէ 1 դրամ անգամ պետական բյուջեի միջոցներից չի փոխհատուցվել:

Իրե՞նք են ցանկություն հայտնել թե՞ դատարանն է այդպես որոշել:

-Չէ, դատարանը պարտավորությունը սահմանում է պետության համար, բայց մինչև դատարանի վճիռ կայացնելը կառուցապատողներն իրենց ցանկությունը հայտնեցին, որ եթե կլինեն նման դեպքեր մենք պատրաստ ենք…

Դուք կոնկրետ դեպքեր նշեցիք, իսկ առհասարակ ո՞վ է վճարողը:

-Առհասարակ պետությունն է վճարում` պետական բյուջեից: Եվ, փաստորեն, այս 10 տարիների ընթացքում ընդհամենը 400 000 եվրո է փոխհատուցվել պետական բյուջեից` 15 մլն եվրոյի համադրությամբ:

Այստեղ մի մասնագիտական կարծիք կա, վերջերս ես նորից հանդիպեցի այդ կարծիքին, որ ճիշտ կլինի այստեղ դատավորներին պարտավորեցնել, նրանք, ովքեր սխալվել են այս գործերում, նրանց պարտավորեցնել վճարել այդ գումարը, որպեսզի հաջորդ անգամ ավելի զգոն լինեն:

-Ես չեմ կարծում, որ այդ մասնագիտական կարծիքը արդարացված է, որովհետև դատավորները օգտվում են ոչ միայն անձեռնամխելիությունից, այդ թվում` օգտվում են ֆինանսական անձեռնամխելիությունից, կոչվում է ֆինանսական ինդեմնիտետ, ինչը իրենց, փաստորեն, երաշխավորում է իրենց սխալ վճիռների արդյունքում նյութական պատասխանատու լինելու հանգամանքից: Այլ հարց է, որ եթե նման դեպքերում դատավորների նկատմամբ կիրառվում է կարգապահական պատասխանատվության եղանակ` նկատողություն կամ խիստ նկատողություն, որպես կարգապահական տույժ ենթարկելու, միաժամանակ, դատավորների նկատմամբ տույժի տեսակ է սահմանվում նաև մինչև 25% աշխատավարձի պահումը, ընդունենք` մինչև 6 ամսվա ընթացքում, բայց ամբողջական նյութական պատասխանատու դարձնել դատավորին` անթույլատրելի է:

Բայց եղե՞լ են դեպքեր, երբ դուք Ձեր նշածը կիրառել եք:

-Այո, ես «Հարությունյանն ընդեմ Հայաստանի» գործով, սա շատ արտառոց դեպք էր, ես այդ ժամանակ արդարադատության փոխնախարար էի նաև, և արդարադատության նախարարին դիմեցի տվյալ դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու համար վարույթ հարուցելու միջնորդությամբ, վարույթը հարուցվեց, արդարադատության խորհուրդ ներկայացվեց և տվյալ դատավորը ենթարկվեց պատասխանատվության` խիստ նկատողություն, 6 ամսվա ընթացքում աշխատավարձի 25% պահումով:

Պարոն Կոստանյան, գլխավոր դատախազ ն ինչպես է համատեղվում Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանում կառավարության լիազոր ներկայացուցչի պաշտոնի հետ:

-Համատեղելիություն, եթե վերցնենք ծանրաբեռնվածության տեսակետից, շատ բարդ է, որովհետև բավականին ժամանակատար է և գործերի ընթացքը և ծավալը, երբ որ տեսնում ենք, շատ մեծ ռեսուրսներ է պահանջում, բայց եթե խոսում ենք նպատակահարմարության տեսակետից, նախ` Հայաստանը միակ երկիրը չէ, որ գլխավոր դատախազը հանդիսանում է նաև կառավարության լիազոր ներկայացուցիչ եվրոպական դատարանում, առնվազն այս պահին Եվրոպայի խորհրդի 4 անդամ երկրներում գլխավոր դատախազները հենց հանդիսանում են կառավարության լիազոր ներկայացուցիչները, օրինակ` Պորտուգալիայում գլխավոր դատախազի տեղակալն է հանդիսանում, իսկ նպատակահարմարության տեսակետից, ես կարծում եմ` շատ ավելի նպատակահարմար է, ինչու՞, որովհետև այն հանգամանքը, որ ես հանդիսանում եմ նաև կառավարության լիազոր ներկայացուցիչ, դա ինձ բերում է այն մոտեցման, որ ես քրեական քաղաքականության իրականացման ընթացքում մեխանիկորեն, ինքնաբերաբար նաև, ուղղորդվում եմ և որպես ուղենիշ վերցնում եմ Եվրոպական դատարանի մոտեցումները և դա բերում է արդյունավետության:

Դա շահերի բախու՞մ է:

-Շահերի բախում այդտեղ չի կարող լինել, որովհետև Եվրոպական դատարանում էլ եմ ես պետության շահերը պաշտպանում, որպես դատախազ էլ ես պետության շահերն եմ պաշտպանում:

Հիմա գանք 2 կարևոր դատավարական պրոցեսների, որոնք հանրային հնչեղություն ունեն և վերաբերում են էլի Եվրոպական դատարանի գործունեությանը. 2015 թվականի հունվարի 28-ին սպասվում է թուրք հայտնի կուսակցապետի` Դողու Փերինչեքի գործով դատավարությունը, որտեղ Հայաստանը և Թուրքիան, կարծեմ , որպես 3-րդ կողմ են հանդիսանում, ճի՞շտ եմ ես նկարագրում:

-Այո:

Ո՞րն է մեր մասնակցության անհրաժեշտությունն այստեղ:

-Տեսեք, առաջին հայացքից այդ գործը, երբ որ ի սկզբանե դարձավ Եվրոպական դատարանի քննարկման առարկա, կարող էր նման դիրքորոշման հիմք հանդիսանալ, որ «Ինչու՞ է Հայաստանը միջամտում կամ ինչու՞ պետք է միջամտի», նկատի ունենալով, որ կա վեճ` Շվեյցարիայի կառավարության, Շվեյցարիայի և մի քաղաքացու միջև, որը վիճարկում է Շվեյցարական օրենքի կոնվենցիային համապատասխանության հարցը: Եվ ի սկզբանե այդպես էլ կար, դրա համար էլ Հայաստանի կառավարությունը պաշտոնապես չմիջամտեց այդ պրոցեսին, այսինքն` գործի առաջին ատյանում` այսպես կոչված քննության ընթացքում, Հայաստանի կառավարությունը ձեռնպահ մնաց որևէ միջամտությունից` իմ կողմից արդեն արտահայտած դիրքորոշման պայմաններում: Վճռի կայացումից հետո իրավիճակը տրամագծորեն փոխվեց, ինչու՞, որովհետև Եվրոպական դատարանը իր որոշման մեջ արծարծեց այնպիսի հարցեր, որոնք շատ զգայուն էին և, մեր խորին համոզմամբ, հայ ժողովրդի պատմության մեջ ամենակարևոր և սկզբունքային նշանակությունը ունեին, որովհետև 2 ուղղություն վերցվեց, ուղղություն առաջին` այդ վճռով համեմատություն, նեգատիվ համադրություն անցկացվեց հոլոքոստի հետ` հոլոքոստը դիտելով որպես միջազգային իրավունքի կողմից ճանաչված փաստ, իսկ Հայոց Ցեղասպանությունը համարելով որպես դեռևս պատմական վեճ, այսինքն` 20-րդ դարի մարդկության դեմ ուղղված հանցագործություններից այդ 2 ամենաանընդունելի հանցագործությունների միջև անցկացվեց բացասական, նեգատիվ համեմատություն: Ինչը մեզ համար անընդունելի էր, որովհետև ներկայացրեցինք նաև թե…ոչ միայն փաստն է մեզ համար անընդունելի, այլև այն բանաձևը, որի հիման վրա դատարանը նման նեգատիվ համեմատություն էր փորձում անցկացնել: Այսինքն` առաջին ատյանում դատարանի քննությունից հետո վճռի պայմաններում մենք ունեցանք տրամագծորեն այլ տարբերակ, այլ մոտեցում, երբ որ դատարանը սկսեց քննարկման առարկա դարձնել այնպիսի փաստեր, որոնք արդեն դուրս էին Շվեյցարիա-քաղաքացի վեճի շրջանակներից: Եվ դրա համար, ընդ որում, բավականին երկար քննարկում գնաց անկեղծ ասած և հանրապետության նախագահը որոշում կայացրեց, որ մենք անմիջապես պետք է միջամտենք և մասնակցենք այս դատավարությանը` որպես 3-րդ կողմ, որովհետև առաջին անգամ է հայոց պատմության մեջ, և ընդհանրապես իրավունքի պատմության մեջ, որ Հայոց Ցեղասպանությունը իրավական հարթության մեջ քննարկման առարկա է դառնում: Եվ այդ պարագայում չմիջամտել կամ որևէ այլ կերպ ձեռնպահ մնալ մասնակցությունից, ես կարծում եմ` անընդունելի կլիներ` թե՛ մեր նախնիների և ցեղասպանության զոհերի, և թե՛ մեր ապագա սերունդների նկատմամբ: Ընդ որում, կարևորությունը նաև ինչումն է, որ, այո, և Հայաստանի և Թուրքիան այս գործում մասնակցությունը որպես 3-րդ կողմեր, այսինքն վեճը, դատավարությունը արդեն միջպետական մակարդակի է հասել:

Հունվարի 28-ին դո՞ւք եք մասնակցելու:

-Այո, այդ թվում ես: Այսինքն մենք մի փաստաբանական խումբ ունենք: Կառավարությունը ներկայացնում եմ ես՝ որպես ներկայացուցիչ, և փաստաբանական խումբը:

Ընդհանրապես ի՞նչ է սպասվում մեզ:

-Ընդհանրապես ես կարծում եմ, որ, ես հիմա նպատակահարմար չեմ համարի ասեմ, թէ ինչ փաստարկներ և ինչ մոտեցումներ եմ որդեգրում, չեմ կարծում դա ճիշտ, բայց վստահեցնում եմ և հավաստիացնում եմ, որ մենք ունենք ողջամիտ ակնկալիքներ հաղթանակ ունենալու համար:

Ես երկու գործ էլ մատնանշեմ: «Սարգսյանն ընդդեմ Ադրբեջանի», «Չիրագովն ընդդեմ Հայաստանի»: Մի տեսակ փոխլրացնող գործեր են այստեղ: Բայց այստեղ հավասարության նշան դնելը ակնհայտորեն սխալ է: Ինչպե՞ս պիտի վարվել:

-Տեսեք իրականում հենց նպատակը նա է, որ երկու գործերն  էլ զուգահեռաբար ընդունվեցին վարույթ: Երկու գործերի քննությունը և քննարկումը զուգահեռ նույն օրերին է անգամ ընթացել, դատարանը փորձում է զուգահեռներ անցկացնել: Իհարկե, դրանք տրամագծորեն տարբեր են: Եվ նույն «Չիրագովն ընդդեմ Հայաստանի» գործի պայմաններում առաջին հայացքից ևս կթվա, որ 6 փախստականներ դիմել են ընդդեմ Հայաստանի, իսկ «Սարգսյանն ընդդեմ Ադրբեջանի» գործով ընդամենը 5 փախստականներ դիմել են ընդդեմ Ադրբեջանի: Ոչ: Դա այդպես չէ, որովհետև վեճի հիմքում «Չիրագովն ընդդեմ Հայաստանի» դրված է մեկ այլ գաղափար: Արդյոք Հայաստանը ունի իրավազորություն Լեռնային Ղարաբաղի հանրապետության նկատմամբ: Այսինքն այստեղ արդեն վեճի առարկան նորից դուրս է գալիս անհատի ու պետության միջև հարաբերության շրջանակից: Այսինքն վեճի առարկան ընդլայնվեց և դարձավ արդեն միջպետական խնդիր, և, ընդ որում, նշեմ նաև, որ այս դեպքում ևս առաջին անգամ է, որ իրավական միջազգային իրավական հարթության մեջ է քննարկվում և քննարկվելու, փաստորեն, Ղարաբաղի և Հայաստանի իրավական, քաղաքական, ռազմական կապը:

Ուղղակի տպավորությունն այնպիսին է, որ Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը այդ նրբություններին տեղյակ չէ, և ծանոթ չէ: Իրենց երևի պետք է իրազեկել, թէ իրականում այդ հակամարտության արմատները որտեղից և որտեղից են ծնվում այսպիսի դատավարություններ:

-Այդ պրոցեսը բավականին երկար է ընթացել և ես Ձեզ ընդամենը մեկ փաստ բերեմ: Նկատի ունենալով, որ 2006թ.-ից են այդ գործերը քննարկվում Եվրոպական դատարանում, և Ադրբեջանի կառավարության համար ակնհայտ է այն փաստը, համենայնդեպս, ինչպես իրենք են ներկայացնում, որ Հայաստանը ուղղակի ազդեցություն ունի Ղարաբաղի նկատմամբ, և Ղարաբաղը Հայաստանի իրավազորության ներքո է գտնվում և անգամ այդ պարագայում, փաստորեն, այս 6 տարիների ընթացքում չի կարողանում ապացուցել: Որովհետև մենք ներկայացնում ենք մեր փաստարկները, մենք անպայման վիճարկում ենք հակառակը և բավարար հիմքեր ներկայացնում ենք: Ընդ որում այն հանգամանքը, որ դատարանը ինքը դեռևս կողմնորոշման փուլում է, վկայում է նաև այն մասին, որ Եվրոպական դատարանի պատմության և իրավակիրառ պրակտիկայի մեջ էլ հազվադեպ, եթե ոչ եզակի դեպքն է, «Չիրագովն ընդդեմ Հայաստանի» և «Սարգսյանն ընդդեմ Ադրբեջանի» գործը, որովհետև դա միակ գործն է, որ երկու անգամ քննարկվել է Եվրոպական դատարանի վերին պալատում: Որևէ գործ երկու անգամ չի քննարկվում:

Պարոն Կոստանյան, Հայաստանի կառավարության լիազոր ներկայացուցիչը միայն Հայաստանին վերաբերող գործերի՞ն է միջամտում:

-Դասական իմաստով, այսինքն որպես կանոն այո: Բայց նկատի ունենալով, որ շատ դեպքերում Հայաստանի քաղաքացիները կարող են, այսինքն ազգությամբ հայերը, կամ Հայաստանի քաղաքացիները կարող են նաև իրավական հայցեր ներկայացնել այլ պետությունների նկատմամբ, նման դեպքերում Հայաստանի կառավարությունը որպես երրորդ կողմ, որպես կանոն ներգրավվում է: Ընդ որում շատ մի արտառոց, հետաքրքիր դեպք էլ տեղի ունեցավ: Այդ մասին, ընդ որում,  առաջին անգամ եմ խոսում: «Լաուցին ընդդեմ Իտալիայի» գործով: Շատ հայտնի և աշխարհահռչակ եվրոպական դատարանի նախադեպի իմաստով, եզակի մի գործով Հայաստանը ևս ներգրավվեց որպես երրորդ կողմ: Խնդիրը ինչումն էր, որ Իտալիայի դեմ հայց էին հարուցել, պնդելով, որ այն հանգամանքը, որ Իտալիայում, դասասենյակներում, դպրոցներում խաչ է ամրացված, դա խոչընդոտում է աշխարհիկ կրթություն ունենալու և ցանկություն ունեցող ծնողների իրենց երեխաների աշխարհիկ կրթությամբ կրթել: Եվ Եվրոպական դատարանի ստորին պալատը որոշում կայացրեց, վճիռ կայացրեց, որ այն հանգամանքը,  որ խաչերը փակցված են Իտալիայի դպրոցների պատերին դա խախտում է կոնվենցիան: Եվ ըստ էության հաջորդ քայլը պետք է լիներ նա, որ Եվրոպական, արդեն նախարարների կոմիտեն պետք է պարտավորեցներ Իտալիայի կառավարությանը որպեսզի դպրոցներում այլևս խաչեր փակցված չլինեին:  Եվ սա բավականին մեծ ռեզոնանց առաջացրեց: Ընդ որում բավականին մեծ ռեզոնանց առաջացրեց ամբողջ քրիստոնեական աշխարհում այն աստիճան, որ քրիստոնեական հոգևոր առաջնորդները քննարկումներ ունեցան այս հարցի հետ կապված: Այս գործով Հայաստանին առաջարկվեց ներգրավվել որպես երրորդ կողմ և այս դեպքում ևս հանրապետության նախագահի հանձնարարությամբ մենք ներգրավվեցինք որպես երրորդ կողմ: Եվ արդյունքում մենք ներկայացրեցինք մեր առարկությունները որի հիման վրա նաև Եվրոպական դատարանը բեկանեց «Լաուցին ընդդեմ Իտալիայի» գործով վճիռը: Եվ փաստորեն քրիստոնեական համայնքի շահերը այդ մասով պաշտպանվեցին: Այդ թվում Հայաստանի մասնակցությամբ:

Ես ենթադրում էի պարոն Կոստանյան, որ այս զրույցը կխլի մեր եթերաժամանակի ամբողջ հատվածը: Գոնե առյուծի բաժինը, բայց խլեց ամբողջը: Հիմա ես ուզում եմ Ձեզ հետ նախնական պայմանավորվածություն ձեռք բերել: Դատախազին չտալ հարցեր Հայաստանի ներքին կյանքին վերաբերող՝ սխալ կլիներ, եթե դուք ընդունում եք իմ հրավերը մեր հաջորդ հանդիպումը չի ուշանա՝ մենք ավարտում ենք մեր հարցազրույցը:

-Ավարտում ենք, շնորհակալություն, անպայման: Ամսի 15-ին էլ՝ երկուշաբթի օրը ես վստահ եմ, որ ասուլիս եմ հրավիրելու և այդ թվում այդ ժամանակ բոլոր հարցերին պատրաստ եմ պատասխանել:

Ես խոսում եմ այս ձևաչափով մեր հանդիպման մասին:

-Պատրաստ եմ:

Շնորհակալություն: Այսքանը: Գևորգ Կոստանյան: Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանում Հայաստանի կառավարության լիազոր ներկայացուցիչ, Հանրապետության գլխավոր դատախազ: Հաջողություն: