2016 թվականի հոկտեմբերի 27-ին ՀՀ Ազգային ժողովը ձայների՝ 94 կողմ, 0 դեմ և 0 ձեռնպահ համամասնությամբ վավերացրել է 2013 թվականի հոկտեմբերի 2-ին Ստրասբուրգում ստորագրված «Մարդու իրավունքների եւ հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» կոնվենցիան փոփոխող թիվ 16 Արձանագրությունը:
Հիշեցնենք, որ 2016 թվականի սեպտեմբերի 13-ին Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրական դատարանը որոշեց, որ թիվ 16 Արձանագրությամբ ամրագրված պարտավորությունները համապատասխանում են Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությանը:
Արձանագրության նպատակն է բարձրացնել Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի և ազգային իշխանությունների միջև փոխգործակցության մակարդակը` ընդլայնելով Դատարանի սուբսիդիարության սկզբունքի իրագործումը:
Արձանագրությամբ նախատեսված հիմնական փոփոխություններն են:
1. Բարձր պայմանավորվող Կողմի բարձրագույն դատարաններն ու տրիբունալները, որոնք նշանակված են 10-րդ հոդվածին համապատասխան, կարող են դիմել Դատարան՝ Կոնվենցիայով կամ դրան կից արձանագրություններով սահմանված իրավունքների և ազատությունների մեկնաբանման կամ կիրառման սկզբունքային հարցերի վերաբերյալ խորհրդատվական կարծիքների տրամադրման համար:
2. Խորհրդատվական կարծիք ստանալու համար Դատարան հարցում ներկայացնելու իրավունք ունեցող դատարանների և տրիբունալների կազմը որոշելիս նպատակ է դրվել անդամ պետությունների համար ապահովել անհրաժեշտ ճկունություն և ազատ ընտրության հնարավորություն, բարձրագույն դատարանների կազմը չսահմանափակելով միայն տվյալ երկրի սահմանադրական և գերագույն դատարաններով, այլ նաև այլ` որոշակի կատեգորիայի գործերի համար բարձրագույն դատարաններին և տրիբունալներին նույնպես հնարավորություն ընձեռել հայցել խորհրդատվական կարծիք: Հիշյալ Արձանագրության 10-րդ հոդվածը նախատեսում է, որ յուրաքանչյուր Բարձր պայմանավորվող կողմ ինքն է նշում այն դատարանները և տրիբունալները, որոնք կարող են հայցել խորհրդատվական կարծիք և կարող է ցանկության դեպքում, համապատասխան կարգով և ընթացակարգով փոփոխել այդ դատարանների և տրիբունալների ցանկը: Ընդ որում, հարցում ներկայացնող դատարանը կամ տրիբունալը կարող է դիմել խորհրդատվական կարծիքի համար միայն իր կողմից քննվող գործի շրջանակներում:
3. Դատարանի Մեծ պալատի անդամ հինգ դատավորներից կազմված խորհուրդը որոշում է կայացնում բավարարել կամ չբավարարել խորհրդատվական կարծիքի տրամադրման մասին հարցումը` հիմնվելով Արձանագրության առաջին հոդվածով սահմանված չափորոշիչների վրա: Ընդ որում, խորհրդատվական կարծիքի տրամադրման մասին հարցումը չբավարարելու դեպքում Դատարանը պարտավոր է հիմնավորել այն: Այս պայմանի առկայությունը նպատակ ունի ամրապնդել ազգային դատական համակարգերի և Դատարանի միջև երկխոսությունը և ապահովել, որ ազգային դատարանները և տրիբունալները խորհրդատվական կարծիք ստանալու համար Դատարան դիմեն Կոնվենցիայով կամ դրան կից արձանագրություններով սահմանված իրավունքների և ազատությունների մեկնաբանման կամ կիրառման` բացառապես սկզբունքային հարցերի վերաբերյալ:
4. Հարցման ընդունման մասին դրական որոշման դեպքում Դատարանի Մեծ պալատը տալիս է խորհրդատվական կարծիք: Ընդ որում, Դատարանի կողմից տրամադրված խորհրդատվական կարծիքը չի կրում պարտադիր բնույթ կարծիքը հայցող ազգային դատարանների և տրիբունալների համար: Կարծիքը հայցող դատարանը ինքն է որոշում տրված խորհրդատվական կարծիքի նշանակությունը ազգային դատական վարույթի համար: Խորհրդատվական կարծիքներում տրված Կոնվենցիայի կամ դրան կից Արձանագրությունների վերաբերյալ մեկնաբանությունները` Դատարանի վճիռների և որոշումների հետ մեկտեղ կկազմեն Դատարանի պրակտիկայի բաղկացուցիչ մաս:
5. Արձանագրության դրույթների նկատմամբ չի թույլատրվում որևէ վերապահում՝ Կոնվենցիայի 57-րդ հոդվածի համաձայն:
Արձանագրությունն ուժի մեջ է մտնում Կոնվենցիայի տասը Բարձր պայմանավորվող պետությունների կողմից Արձանագրությամբ պարտավորված լինելու մասին իրենց համաձայնությունը հայտնելու ամսաթվից հետո եռամսյա ժամանակահատվածը լրանալուն հաջորդող ամսվա առաջին օրը: Ներկայում Կոնվենցիան ստորագրել է 16 և վավերացրել 7 պետություն (ներառյալ Հայաստանի Հանրապետությունը):
